Strój opoczyński. Leksykon

Strój opoczyński. Leksykon

Kto nosi maciejówkę, a kto salinówkę? Czym są potrzeby?

Nasz ilustrowany leksykon to baza wiedzy o stroju opoczyńskim! Znajdziesz w nim szczegółowe opisy podstawowych elementów stroju w wersji damskiej i męskiej.

Leksykonowi towarzyszą materiały do wydrukowania (plansze-uzupełnianki). Swoją wiedzę o stroju opoczyńskim sprawdzisz też, rozwiązując krótki quiz online.


Bibliografia
Polskie stroje ludowe, Elżbieta Piskorz-Branekova, Warszawa 2006
Stroje ludowe

Leksykon stroju damskiego

Strój opoczyński, salinówka

salinówka

Strój opoczyński, koszula

koszula

Strój opoczyński, kiecka

kiecka

Strój opoczyński, zapaska

zapaska

Strój opoczyński, buty

buty

Strój opoczyński, korale

korale

Strój opoczyński damski - salinówka

salinówka

fot. poligrodzianie.pl

Nakryciem głowy powszechnie noszonym przez panny i mężatki były misternie upinane duże, kolorowe wełniane chusty. Dziewczyny przypinały do nich kwiaty, a kiedy szły do kościoła - gałązki ruty. Tak nakazywał obyczaj. W początkach XX wieku weszły w modę chustki mniejszych rozmiarów zwane salinówkami. Tiulowe czepce ozdobione haftem przeznaczone były wyłącznie dla kobiet zamężnych.

Strój opoczyński damski - koszula

koszula

fot. folklor.pl

Koszule szyto z bawełnianych, delikatnych płócien. Zdarzało się często tak, że do uszycia górnej, widocznej części koszuli używano materiału lepszego gatunku, a tak zwany nadołek szyto z grubego płótna. Kołnierzyk ozdabiano białą koronką i wielobarwnym haftem. Piękne, kolorowe wyszycia umieszczano również na rękawach i mankietach.

Strój opoczyński damski - kiecka

kiecka

fot. strojludowy.com

Kiecka składała się z odcinanego stanika i szerokiej, długiej spódnicy. Obie części kiecki szyto z wełnianych pasiaków, w których układ kolorowych pasków był zawsze pionowy. Stanik zdobiły pasmanteryjne naszycia, a spódnicę - poziome rzędy tasiemek z aksamitu. Kolorystyka kiecek była zróżnicowana, dominowały w nich wyraziste barwy: pomarańczowa, wiśniowa, zielona i niebieska.

Strój opoczyński damski - zapaska

zapaska

fot. strojludowy.com

Zapaski szyto z tych samych materiałów, co kiecki. Były krótsze od spódnicy i zawsze w kolorze kontrastowym. Zdobiono je rzędami naszytych aksamitek, a do wiązania używano kolorowych krajek zakończonych pomponikami. Ilość posiadanych zapasek świadczyła o zamożności. Bogate panny dostawały w posagu nawet kilkanaście sztuk! Oprócz zapasek zakładanych na spódnice, używano również nieco większych zapasek naramiennych. Zarzucane na ramiona lub głowę chroniły przed deszczem, śniegiem i zimnem.

Strój opoczyński damski - buty

buty

fot. folkstar.pl

Odświętnym obuwiem były trzewiki na niewysokim obcasie. Dziewczyny sznurowały je dla ozdoby sznurowadłami w czerwonych lub zielonych kolorach. Ponieważ zakup trzewików był sporym wydatkiem, buty musiały służyć ich właścicielce całe lata. Dbano więc o nie i używano jak najrzadziej. Na przykład drogę do kościoła kobieta przemierzała boso, a trzewiki zakładała dopiero u celu.

Strój opoczyński damski - korale

korale

fot. mazowsze.waw.pl

Odświętny strój zawsze uzupełniała biżuteria. Popularne były naszyjniki równie kolorowe, jak ubranie. Zamożne gospodynie nosiły jednocześnie zestawy prawdziwych korali i bursztynów oraz sztucznych perełek i szklanych paciorków, a te mniej zamożne - wielobarwne imitacje ze szkła i innych tanich materiałów. Wszystkie panie zawieszały na naszyjnikach medaliki i krzyżyki.


Leksykon stroju męskiego

Strój opoczyński, maciejówka

maciejówka

Strój opoczyński, koszula

koszula

Strój opoczyński, lejbik

lejbik

Strój opoczyński, pas

pas

Strój opoczyński, portki

portki

Strój opoczyński, sukmana

sukmana

Strój opoczyński, buty

buty

Strój opoczyński męski - maciejówka

maciejówka

fot. malyslask.art.pl

W zależności od pory roku i okoliczności mężczyźni nosili różne nakrycia głowy. Wśród kapeluszy wyróżniał się filcowy, zapinany na klamerki, o główce przypominającej wyglądem świński ryjek - i tak go właśnie nazywano. Ale najpowszechniejsze były okrągłe czapki z daszkiem zwane maciejówkami. Chłopcy przypinali do nich ozdoby, na przykład bukiecik kwiatków.

Strój opoczyński męski - koszula

koszula

fot. mazowsze.waw.pl

Koszule szyto z lnianych samodziałów, czyli materiałów tkanych na ręcznym krośnie. Miały wykładany kołnierzyk, symetryczne rozcięcie związywane pod szyją tasiemką i rękawy zebrane w mankiety. Zdobiono je wielobarwnym haftem. Z czasem pojawiły się koszule z napierśnikiem, czyli płatem płótna naszytym na przodzie. Tego typu koszule były wykończone stojącym kołnierzykiem.

Strój opoczyński męski - lejbik

lejbik

fot. strojeludowe.ipr.pl

Męskie kamizelki o prostym kroju nazywano lejbikami. Szyte z pasiastej wełny w drobny wzór dopasowane były do figury. Regulację szerokości pleców umożliwiały pasek i sprzączka z tyłu kamizelki. Przód zdobił wykładany kołnierzyk z klapkami, pasmanteryjne naszycia i kieszonka. Lejbiki noszono latem jako samodzielny element stroju, a w chłodniejszych porach roku zakładano je pod sukmanę.

Strój opoczyński męski - pas

pas

fot. mazowsze.waw.pl

Na koszulach i sukmanach noszono ozdobne wełniane pasy. Tkano je na ręcznych krosnach uzyskując ciemnopomarańczowy materiał z wiązkami barwnych pasków. Taki pas miał trzy metry długości. Można było więc kilkukrotnie owinąć go wokół sylwetki, po czym związać na boku w dekoracyjny węzeł, pozostawiając dwa długie końce swobodnie zwisające w dół.

Strój opoczyński męski - portki

portki

fot. perfekt.krakow.pl

Latem i do pracy zakładano płócienne portki. W dni chłodne noszono jednocześnie kilka par. Natomiast w stroju świątecznym używano paradnych portek w drobne poziome prążki. Ponieważ były szerokie, przy dopasowywaniu do figury nadmiar materiału zbierano z tyłu w fałdy, nadając spodniom charakterystyczny wygląd. Nogawki wpuszczano w wysokie buty.

Strój opoczyński męski - sukmana

sukmana

fot. mazowsze.waw.pl

Wśród okryć wierzchnich szczególną elegancją wyróżniały się sukmany. Szyte z białego płótna, długie do kostek, ułożone z tyłu w fałdy, zdobione były obszyciami z czarnej taśmy na brzegach kołnierza, rękawów i kieszeniach. Zapinano je na tak zwane potrzeby, czyli dekoracyjnie naszyte pętlice z czarnego, miękkiego sznurka.

Strój opoczyński męski - buty

buty

fot. strojeludowe.ipr.pl

Do odświętnego stroju zakładano wysokie buty ze skóry. W użyciu były dwa rodzaje. Nosozono więc obuwie z cholewami miękkimi, które w okolicy kostki tworzyły karbowaną harmonijkę, lub buty ze sztywnymi, prostymi cholewami.


Materiały do wydrukowania

Sprawdź znajomość nazw podstawowych części odświętnego stroju opoczyńskiego. Plansze-uzupełnanki możesz pobrać na swój komputer i wydrukować. Kliknij wybrany szablon prawym przyciskiem myszy, następnie wybierz opcję Zapisz grafikę jako.


Plansza ze strojem opoczyńskim damskim do wydrukowania
Plansza ze strojem opoczyńskim męskim do wydrukowania

Więcej materiałów do nauki i zabawy ze strojem opoczyńskim, ich szczegółowe opisy i propozycje wykorzystania znajdziesz w dziale Wydruki.