Strój łowicki. Leksykon

Strój łowicki. Leksykon

Czym jest lejbik? Do czego służy zapaska? Kto nosi sukmanę, a kto jedwabnicę?

Nasz ilustrowany leksykon to baza wiedzy o stroju łowickim! Znajdziesz w nim szczegółowe opisy podstawowych elementów stroju w wersji damskiej i męskiej.

Leksykonowi towarzyszą materiały do wydrukowania (plansze-uzupełnianki). Swoją wiedzę o stroju łowickim sprawdzisz też, rozwiązując krótki quiz online.


Bibliografia
Polskie stroje ludowe, Elżbieta Piskorz-Branekova, Warszawa 2006
Stroje ludowe

Leksykon stroju damskiego

Strój łowicki, jedwabnica

jedwabnica

Strój łowicki, bielunka

bielunka

Strój łowicki, kiecka

kiecka

Strój łowicki, zapaska

zapaska

Strój łowicki, haft

haft

Strój łowicki, korale

korale

Strój łowicki, trzewiki

trzewiki

Strój łowicki damski - jedwabnica

jedwabnica

fot. zespolslask.pl

Chusty nosiły i panny, i mężatki. Znano kilka rodzajów chust. Najbardziej lubiane były kwieciste chusty jedwabne, wiązane do tyłu, zwane jedwabnicami, ozdabiane po bokach przybraniami z kwiatów. Białe chusty płócienne zdobił duży haft o kwiatowym motywie, umieszczany w jednym z rogów. Wełniane szalinówki wiązano pod brodą. Poza tym, kobiety zamężne nosiły szerokie tiulowe czepce. W porze chłodniejszej okręcały je jak turbany wzorzystymi chustkami wełnianymi, tworząc czub nad czołem.

Strój łowicki damski - bielunka

bielunka

fot. folkstar.pl

Odświętne koszule bielunki szyto z cienkich, bawełnianych płócienek fabrycznych, powszednie zaś z lnianych gorszego gatunku. Bielunka była krótka, miała duży wykładany kołnierzyk i szerokie rękawy w kształcie dzwonów, wykończone delikatną koronką. Kołnierzyk i rękawy ozdabiał wielobarwny haft o motywach kwiatowych oraz haft ażurowy, wycinany, często zajmujący całą powierzchnię rękawów.

Strój łowicki damski - kiecka

kiecka

fot. folkstar.pl

Kiecka, nazywana też wełniakiem, powstała przez zszycie aksamitnego stanika ze spódnicą. Obcisły stanik, często w czarnym kolorze, był ozdabiany wielobarwnym haftem o kwiatowych motywach. Najczęściej wyszywano róże w bukietach i girlandach, przybrane listkami. Spódnica kiecki, szyta z pasiastego samodziału, była szeroka i ułożona w zakładki. Aby uzyskać odpowiednią sztywność, podklejano ją mocno nakrochmaloną bawełną. Dół spódnicy ozdabiał czarny, haftowany w kwiaty pas zwany aksamitką.

Strój łowicki damski - zapaska

zapaska

fot. perfekt.krakow.pl

Zapaski, tak jak spódnice, szyto z pasiastych tkanin samodziałowych, i tak jak spódnice, podklejane były inną tkaniną, co dawało im pożądaną sztywność. Trzy boki obszywano aksamitką ozdobioną haftem, a z tyłu przyszywano klamerkę służącą do zapinania. Oprócz zapasek pełniących rolę fartucha używano także zapasek naramiennych. Uszyte z grubej, wełnianej i pasiastej tkaniny, w chłodne dni zarzucane były na głowę lub ramiona.

Strój łowicki damski - haft

haft

fot. folkstar.pl

W hafcie łowickim dominują motywy kwiatowe, z najbardziej kochaną przez Łowiczanki różą na czele. W regionie łowickim niemal wszystkie kobiety zajmowały się wyszywaniem. Każda zaś starała się, by jej ubiór wyglądał jak najpiękniej i okazale. W okolicy znajdowała się zawsze przynajmniej jedna zdolniejsza, która pełniła rolę kreatorki mody. Jej strój i zdobienia naśladowały mniej utalentowane hafciarki.

Strój łowicki damski - korale

korale

fot. gazeta.pl

Ozdoby noszone przez Łowiczanki były urozmaicone. Najczęściej strój zdobiły wisiorki i naszyjniki wykonane z rozmaitych kruszców i tworzyw. Jeśli dziewczyna zakładała kieckę z dominacją koloru pomarańczowego, dobierała do niej bursztynowy naszyjnik. Z kolei do wełniaków czerwonych pasowały najbardziej korale naturalne, intensywnie czerwone. Noszono również naszyjniki z mniej szlachetnych tworzyw oraz medaliki i krzyżyki.

Strój łowicki damski - trzewiki

trzewiki

fot. folkstar.pl

Do odświętnego stroju Łowiczanki nosiły trzewiki, najczęściej w kolorze czarnym, bo taki uważano za najbardziej elegancki. Buciki te były wysokie do połowy łydki, miały obcasy i cholewki. Sznurowano je czarnymi, czerwonymi lub różowymi tasiemkami z wełenki. Trzewiki zakładano na wełniane pończochy własnej roboty, białe gładkie lub ozdobione wyszyciami w postaci kolorowych kwiatków.


Leksykon stroju męskiego

Strój łowicki, lejbik

lejbik

Strój łowicki, pas

pas

Strój łowicki, spodnie

spodnie

Strój łowicki, sukmana

sukmana

Strój łowicki, kapelusz

kapelusz

Strój łowicki męski - lejbik

lejbik

fot. etnograficzna.pl

Długą do bioder kamizelkę szyto z ciemnego, najczęściej czarnego sukna. Miała proste przody, tył układany w fałdki i stojący kołnierzyk. Zapinano ją na rząd dekoracyjnych guzików. Brzegi obszywano dla ozdoby czerwonym sznureczkiem. Latem lejbiki noszono bezpośrednio na koszulę bielunkę, której kołnierzyk i mankiety pokrywał barwny haft. Zimą zakładano na lejbiki kaftany zwane spencerkami oraz sukmany.

Strój łowicki męski - pas

pas

fot. folkstar.pl

Wełniany pas tkano z podwójnie skręconej przędzy. Pas był długi, bo trzymetrowy, w podłużne kolorowe prążki na pomarańczowym tle, zakończony frędzlami. Okręcano się nim kilkakrotnie w talii, po czym zawiązywano w kokardę, umieszczoną najczęściej na lewym boku lub przodzie. Przepasywano nim lejbiki, spencerki i sukmany, jeśli noszone były jako odzież wierzchnia.

Strój łowicki męski - spodnie

spodnie

fot. folkstar.pl

Spodnie do odświętnego stroju szyto z pomarańczowego wełnianego pasiaka o wyraźnym pionowym układzie pasków. Podobno, jak mówi legenda, mundury watykańskiej gwardii szwajcarskiej wzorowane były właśnie na łowickich pasiakach. Spodnie noszono zawsze wpuszczone w skórzane buty, które miały albo sztywną, twardą i prostą cholewę, albo karbowaną w okolicy kostki.

Strój łowicki męski - sukmana

sukmana

fot. muzeumlowicz.pl

Szyta z białego sukna, o kroju kontusza, bez zapięcia, najczęściej sięgała kostek. Miała stojący kołnierzyk obszyty czarną tasiemką i czerwonym suknem, proste rękawy z mankietami, ozdobionymi podobnie jak kołnierz, oraz wpuszczane kieszenie. Noszono także sukmany z ciemnego sukna, z wyłożonymi kołnierzami, zapinane na pętelki. Jedne i drugie przepasywano długim, kolorowym, wełnianym pasem.

Strój łowicki męski - kapelusz

kapelusz

fot. podroze.pl

Najczęściej noszono sztywne filcowe kapelusze. Miały średniej wielkości rondo i niezbyt wysoką główkę. Okręcano je aksamitną szarfą, na której wyszywano kwiatowe wzory. Ponadto szarfę zdobiły barwne koraliki, cekiny, srebrzone druciki i różnobarwna włóczka. Z boku umieszczano pęk sztucznych kwiatów lub rozetę wykonaną z tych samych elementów, które posłużyły do ozdoby szarfy.


Materiały do wydrukowania

Sprawdź znajomość nazw podstawowych części odświętnego stroju łowickiego. Plansze-uzupełnanki możesz pobrać na swój komputer i wydrukować. Kliknij wybrany szablon prawym przyciskiem myszy, następnie wybierz opcję Zapisz grafikę jako.


Plansza ze strojem łowickim damskim do wydrukowania
Plansza ze strojem łowickim męskim do wydrukowania

Więcej materiałów do nauki i zabawy ze strojem łowickim, ich szczegółowe opisy i propozycje wykorzystania znajdziesz w dziale Wydruki.