Cóż to takiego węps? Czym są wiksówki? Czy złotnica jest ze złota?
Nasz ilustrowany leksykon to baza wiedzy o stroju kaszubskim! Znajdziesz w nim szczegółowe opisy podstawowych elementów stroju w wersji damskiej i męskiej.
Leksykonowi towarzyszą materiały do wydrukowania (plansze-uzupełnianki). Swoją wiedzę o stroju kaszubskim sprawdzisz też, rozwiązując krótki quiz online.
Bibliografia
Polskie stroje ludowe, Elżbieta Piskorz-Branekova, Warszawa 2006
Magazyn Kaszuby
czółko
gorset
spódnica
szertuch
haft
korale
wiksówki
czółko
Na Kaszubach, podobnie jak w innych regionach, nakrycie głowy informowało o stanie cywilnym kobiety. Głowę panny zdobił wianek lub czółko, czyli wyszywana, aksamitna opaska, zawsze w kolorze spódnicy. Mężatki nosiły czepki. Było wiele rodzajów kaszubskich czepków: skromne płócienne oraz bogato zdobione, haftowane i obszywane jedwabiem, tiulem, brokatem i koronkami. Zamożne Kaszubki zdobiły czepce haftem ze srebrnej lub złotej nici, stąd ich popularna nazwa - złotnice.
gorset
Aksamitny gorsecik, czarny lub w kolorze spódnicy, wyszywany złotymi lub srebrnymi nićmi, sznurowany wstążką, ściśle opinał kibić kobiety i podkreślał talię. Zakładano go na białą koszulę z szerokimi rękawami zebranymi w mankieciki. Piękny wielobarwny haft, który dziś zdobi rękawy, kołnierze i mankiety koszuli, przyjął się dopiero sto lat temu.
spódnica
Kaszubki nosiły jednocześnie dwie spódnice. Spodnia, szyta z tkanin gorszego gatunku, pełniła rolę halki. Wierzchnia była suto marszczona i tak szeroka, że potrzebowano kilku, a czasem nawet kilkunastu płatów tkaniny (każdy o szerokości 70 cm), by ją uszyć. Spódnice dziewcząt miały żywe, jasne kolory, najczęściej modry, wiśniowy, zielony.
szertuch
Zapaski, zwane szertuchami, szyto z różnych materiałów. Miały też różne kolory i zdobienia. Kobiety zamężne nosiły w dni powszednie zapaski płócienne. Jedwabne, w kolorze zielonym lub modrym, przywdziewały od święta. Płócienne szertuchy dla dziewcząt były białe, węższe i krótsze od zapasek noszonych przez mężatki, a ich dolny brzeg ozdobiał misterny haft.
haft
W hafcie, który zdobi strój kaszubski, występuje siedem kolorów: chabrowy jak kaszubskie jeziora, niebieski jak kaszubskie niebo, granatowy jak niezmierzona głębia morza, żółty jak dojrzewające zboże, zielony jak lasy pełne zwierząt, czerwony jak krew, którą każdy Kaszub gotów przelać w obronie swojej ziemi, czarny jak ziemia na polu czekająca na zasiew.
korale
Kaszubki chętnie zdobiły swój strój biżuterią, zamawianą u miejscowych rzemieślników. Na Kaszubach silnie rozwijało się bursztyniarstwo, więc ozdoby noszone przez panie były zazwyczaj z bursztynu: naszyjniki z krzyżykiem, pierścionki, różańce, broszki oraz kolczyki zwane zausznicami. Później do stroju włączono sznury czerwonych, naturalnych korali.
wiksówki
Początkowo odświętnym obuwiem były sznurowane trzewiki sięgające kostek. Z czasem, kiedy do stroju włączono białe pończochy, trzewiki ustąpiły miejsca półbucikom na podwyższonym obcasie. Te zgrabne pantofelki zwane wiksówkami były zapinane na pasek i miały najczęściej czarny kolor. W dni powszednie chodzono w korkach, a latem nawet boso.
liwk
węps
buksy
skorznie
kapelusz
liwk
Na białą lnianą koszulę, wiązaną pod szyją tasiemką, zakładano kamizelkę zwaną liwkiem. Uszyta z gładkiej tkaniny, zapinana na jeden lub dwa rzędy błyszczących guzików z metalu, z niewielkim wycięciem przy szyi, była stosunkowo krótka, bo sięgała poniżej pasa. Młodsi nosili kamizelki w jasnych kolorach, starsi w ciemnych, używając ich jako odzieży wierzchniej lub pod kaftan i sukmanę.
węps
Kaftan zwany wępsem nosili młodzi mężczyźni. Szyty z samodziału, czyli materiału tkanego w gospodarstwie domowym, był dopasowany do figury. Zdobił go haft i rzędy metalowych guzików. Miał długie rękawy, choć noszono także wępsy w wersji bez rękawów. Używano go jako odzieży wierzchniej lub zakładano pod sukmanę. Sukmana, podbita czerwoną podszewką, miała po bokach fałdy, przy rękawach wyłogi i leżący kołnierz.
buksy
Eleganckie buksy, spodnie szyte z garbowanej skóry sarniej lub owczej, zakładali do odświętnego stroju tylko zamożni chłopi. Biedniejsi nosili spodnie z samodziałów, zimą zaś jednocześnie po kilka par spodni płóciennych. Te ostatnie, noszone pojedynczo, były powszechną odzieżą letnią i roboczą. Nogawki spodni wpuszczano najczęściej w cholewy butów.
skorznie
Skorznie, czyli buty z surowej skóry zakładane do stroju odświętnego, stanowiły na Kaszubach bardzo ważny element ubioru, ponieważ dobitnie świadczyły o zamożności i pozycji ich właściciela. By nie przepuszczały wody, nacierano je tłuszczem. Zawsze też dbano o to, by były dobrze wypolerowane i błyszczące. Do pracy zakładano korki, czyli buty z drewnianą podeszwą i skórzanym wierzchem.
kapelusz
Filcowy kapelusz z wąskim rondem i wysoką główką, ozdobioną wstążką, zakładano do stroju odświętnego. Latem noszono kapelusze słomiane, a zimą - chociaż bywało, że prawie przez cały rok - czapkę mucę. Charakterystyczna dla Kaszub muca szyta była w całości ze skór baranich, czasem z sukna lamowanego futrem, miała też nauszniki, które chroniły przed chłodem i nieprzyjemnymi podmuchami wiatru.
Sprawdź znajomość nazw podstawowych części odświętnego stroju kaszubskiego. Plansze-uzupełnanki możesz pobrać na swój komputer i wydrukować. Kliknij wybrany szablon prawym przyciskiem myszy, następnie wybierz opcję Zapisz grafikę jako.
Więcej materiałów do nauki i zabawy ze strojem kaszubskim, ich szczegółowe opisy i propozycje wykorzystania znajdziesz w dziale Wydruki.
Plansze z opisem stroju, ilustrowany leksykon, interaktywne gry i zabawy, pakiet materiałów edukacyjnych do pobrania i wydrukowania. Ucz się i baw razem z nami!
Serwis edukacyjny dla dzieci, rodziców i nauczycieli, popularyzujący wiedzę o polskich strojach narodowych i regionalnych. Bezpłatne materiały, przeznaczone do nauki i zabawy w domu, przedszkolu i szkole.
