Co to takiego tołubek? Do czego służy cylinder?
Nasz ilustrowany leksykon to baza wiedzy o stroju dolnośląskim! Znajdziesz w nim szczegółowe opisy podstawowych elementów stroju w wersji damskiej i męskiej.
Leksykonowi towarzyszą materiały do wydrukowania (plansze-uzupełnianki). Swoją wiedzę o stroju dolnośląskim sprawdzisz też, rozwiązując krótki quiz online.
Bibliografia
Polskie stroje ludowe, Elżbieta Piskorz-Branekova, Warszawa 2006
Stroje ludowe
czepek
koszula
spódnica
zapaska
tołubek
chusta
buty
czepek
fot. polishcostumes.tumblr.com
Czepek był najcenniejszą częścią damskiej garderoby. Szyto go z kosztownej tkaniny - jedwabiu, brokatu lub aksamitu, po czym ozdabiano złotym i srebnym haftem, cekinami oraz koronką. Z tyłu przypinano wstążkę upiętą w kokardę. Czepki różniły się krojem, kształtem, doborem zdobień i haftów, ale wszystkie były barwne i błyszczące.
koszula
Damskie koszule szyto z cienkich, dobrze bielonych tkanin lnianych. Miały krótkie, bufiaste rękawy sięgające do łokcia, a przy szyi ozdobne kołnierze - kryzki. Takie kołnierze zazwyczaj obszywano delikatną koronką, układano w drobne fałdy, a dla usztywnienia maczano w krochmalu, czyli w płynie uzyskanym z wody zmieszanej ze skrobią ziemniaczaną, który dodatkowo konserwował materiał.
spódnica
Spódnice były szerokie, suto marszczone i długie, sięgały do kostek. Szyto je najczęściej z gładkich, czasem kwiecistych lub pasiastych materiałów fabrycznych dobrego gatunku. Jednobarwne spódnice zdobiono w dolnej części naszyciem z sukiennej taśmy w odmiennym, zazwyczaj kontrastowym kolorze.
zapaska
Zapaska zakładana na spódnicę osłaniała ją prawie w całości. Jeśli pełniła rolę fartucha, używanego do pracy w dni powszednie, szyta była z bawełnianego płótna, wzorzystego lub gładkiego w rozmaitych kolorach. Białe, odświętne zapaski szyto natomiast z jedwabiu i batystu, po czym ozdabiano misternym haftem o motywach roślinnych, wykonywanym białymi nićmi.
tołubek
Tołubki, czyli dopasowane do figury strojne kaftaniki, wzorowane na strojach renesansowych, noszone były na Dolnym Śląsku już od XVI wieku! Wyróżniały je bufiaste rękawy zwężające się przy dłoni oraz opadający aż na plecy kołnierz. Ozdobą tołubków były naszycia z kręconego sznurka wzdłuż rozcięcia z przodu, kołnierza i mankietów, a także szerokie poziome taśmy podkreślające talię.
chusta
Niezbędnym elementem odświętnego stroju, podkreślającym jego wyjątkowość, była biała batystowa chusta, starannie ozdobiona haftem i koronką. Chustę kobieta zarzucała na ramiona i plecy, po czym jej końce krzyżowała na piersiach i zatykała za pasek zapaski.
buty
Kobiety nosiły płytkie pantofelki zwane czółenkami. Szyto je z czarnej skóry, były głęboko wycięte i osłaniały tylko stopę. Inny rodzaj półbutów zakładanych do odświętnego stroju miał podobny fason i kolor, a od czółenek takie buty różniły się tylko przednim zapięciem na paseczki. Do wszystkich bucików panie zakładały wełniane lub bawełniane pończochy w niebieskim bądź białym kolorze.
cylinder
koszula
kamizelka
spodnie
płaszcz
buty
cylinder
Mężczyźni nosili różnorodne nakrycia głowy w zależności od pory roku i okoliczności. Wśród czapek najstarszego typu wyróżniała się kwadratowa rogatywka. Jej futrzane obicie można było zsuwać na uszy i kark w chłodne dni. Noszono również kapelusze rozmaitego kształtu. Za najbardziej elegancki uchodził czarny cylinder o wysokiej walcowatej główce i niewielkim rondzie.
koszula
Męskie koszule szyto z lnianego białego płótna. Miały prosty krój, rękawy zebrane w mankiety i wykładany kołnierzyk. Zapinano je z przodu na guziki. Koszulę zdobiła jedwabna chustka, która okalała szyję. Wiązano ją w misterną kokardę, a jej końce opadały na piersi.
kamizelka
Najbardziej efektownym elementem stroju męskiego była kamizelka. Przód kamizelki, zdobiony błyszczącymi guzikami, szyto z kosztownych wzorzystych tkanin. Do uszycia niewidocznych części używano gorszych gatunkowo materiałów, na przykład płótna. Kamizelki, lekko dopasowane do figury, nie były samodzielnym elementem ubioru, zakładano je zawsze pod okrycia wierzchnie.
spodnie
Panowie nosili spodnie w dwóch wariantach: długie i krótkie. Długie, z wiązaniem w okolicy kostki, wpuszczali w wysokie buty z cholewami. Do krótkich, które sięgały za kolana, zakładali pończochy w białym kolorze i płytkie czarne półbuty zapinane na klamerkę.
płaszcz
Do męskich okryć wierzchnich należały kabaty, żupany i płaszcze. Kabaty przypominały dzisiejsze marynarki, miały zazwyczaj dwurzędowe zapięcie ozdobione błyszczącymi guzikami. Żupany i płaszcze były obszerne i długie, sięgały kostek. Ich krój zmieniał się w zależności od miejscowej mody. Szyto je z dobrych gatunkowo sukien.
buty
Buty męskie było rozmaite, najczęściej noszono jednak dwa rodzaje obuwia: buty wysokie i półbuty. Te pierwsze miały sztywną, prostą cholewę, te drugie zapinane były na klamerkę. Oba rodzaje szyto z dobrze wyprawionej skóry.
Sprawdź znajomość nazw podstawowych części odświętnego stroju dolnośląskiego. Plansze-uzupełnanki możesz pobrać na swój komputer i wydrukować. Kliknij wybrany szablon prawym przyciskiem myszy, następnie wybierz opcję Zapisz grafikę jako.
Więcej materiałów do nauki i zabawy ze strojem dolnośląskim, ich szczegółowe opisy i propozycje wykorzystania znajdziesz w dziale Wydruki.
Plansze z opisem stroju, ilustrowany leksykon, interaktywne gry i zabawy, pakiet materiałów edukacyjnych do pobrania i wydrukowania. Ucz się i baw razem z nami!
Serwis edukacyjny dla dzieci, rodziców i nauczycieli, popularyzujący wiedzę o polskich strojach narodowych i regionalnych. Bezpłatne materiały, przeznaczone do nauki i zabawy w domu, przedszkolu i szkole.
